July 05, 2024
કેન્દ્રમાં મોદી સરકારની રચના અંતિમ તબક્કામાં પહોંચી ગઈ છે. થોડા સમયની અંદર વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી અને તેમના કેબિનેટ મંત્રીઓ પદના શપથ લેશે. પરંતુ તમને જાણીને નવાઈ લાગશે કે કોઈપણ સરકારમાં મંત્રીઓની સંખ્યા પણ નિયમોના આધારે નક્કી કરવામાં આવે છે. નિયમો અનુસાર કેબિનેટમાં મંત્રીઓની સંખ્યા ઓછી હોઈ શકે પરંતુ વધુ નહીં. એ જ રીતે મંત્રીઓની નિમણૂક પણ ત્રણ રીતે કરવામાં આવે છે. કેબિનેટ મંત્રી, રાજ્ય મંત્રી અને રાજ્ય મંત્રી (સ્વતંત્ર હવાલો). ચાલો આપણે મંત્રાલયની રચના માટેના પગલાંને સમજીએ.
મંત્રીમંડળમાં વધુમાં વધુ કેટલા મંત્રીઓ હોઈ શકે?
મોદી સરકારની રચનાની જાહેરાત સાથે જ ભાજપ અને એનડીએ પક્ષોમાં મંત્રી પદ મેળવવા માટે સ્પર્ધા ચાલી રહી છે. પરંતુ એવું શક્ય નથી કે મંત્રી પદ મેળવવાની દરેકની ઈચ્છા પૂરી થઈ શકે. નિયમો અનુસાર મંત્રીઓની સંખ્યા લોકસભાની બેઠકોના પ્રમાણમાં નક્કી કરવામાં આવે છે. 18મી લોકસભા માટે 543 બેઠકો પર ચૂંટણી યોજાઈ હતી. નિયમો અનુસાર મંત્રીઓની સંખ્યા ચૂંટાયેલા સભ્યોની સંખ્યાના માત્ર 15 ટકા જ હોઈ શકે છે. આ હિસાબે મોદી સરકારમાં મંત્રીઓની મહત્તમ સંખ્યા 81-82 હોઈ શકે છે.
ભારતમાં મંત્રીમંડળની રચના
Trending News
ભારતીય બંધારણની કલમ 74, 75 અને 77માં કેન્દ્ર સરકારની કેબિનેટની રચના કરવાની જોગવાઈ છે. આર્ટિકલ 74 મુજબ, વડાપ્રધાન રાષ્ટ્રપતિની સલાહ પર મંત્રી પરિષદને અંતિમ સ્વરૂપ આપે છે. કેબિનેટના વડા તરીકે, વડાપ્રધાન રાષ્ટ્રપતિને સલાહ આપે છે કે કયા વિજેતા ઉમેદવારને મંત્રી બનાવવો જોઈએ. વડાપ્રધાન અને મંત્રીઓ પદ સંભાળતા પહેલા રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા શપથ લે છે.
કેબિનેટ સભ્યો
વડા પ્રધાન ઉપરાંત, કેબિનેટમાં કેબિનેટ પ્રધાનો, રાજ્ય પ્રધાનો અને રાજ્ય પ્રધાનો (સ્વતંત્ર હવાલો) સહિત વિવિધ કક્ષાના પ્રધાનોનો સમાવેશ થાય છે.
કેબિનેટ મંત્રી: આ કેબિનેટના સૌથી વરિષ્ઠ સભ્યો છે અને તેમની પાસે મહત્વપૂર્ણ મંત્રાલયોનો હવાલો છે.
રાજ્ય મંત્રીઓ: તેઓ કેબિનેટ મંત્રીઓના સહાયક છે અને ઓછા મહત્વના મંત્રાલયોનો હવાલો ધરાવે છે.
રાજ્ય પ્રધાનો (સ્વતંત્ર હવાલો): આ રાજ્યના પ્રધાનો જેવા જ હોય છે, પરંતુ સ્વતંત્ર રીતે કાર્ય કરવાની અને વડા પ્રધાનને સીધી રિપોર્ટ કરવાની સત્તા ધરાવે છે.
મંત્રીમંડળની જવાબદારીઓ
કેબિનેટ સામૂહિક રીતે લોકસભાને જવાબદાર છે. તે સરકારી નીતિઓ ઘડે છે અને તેનો અમલ કરે છે. તે કાયદાની દરખાસ્ત કરે છે અને સંસદ દ્વારા પસાર કરાયેલા કાયદાનો અમલ કરે છે. તે દેશના વહીવટનું સંચાલન કરે છે અને રાષ્ટ્રપતિને સલાહ આપે છે.
કેબિનેટ કાર્યકાળ
મંત્રીમંડળનો કાર્યકાળ સામાન્ય રીતે લોકસભાના પાંચ વર્ષના કાર્યકાળ જેટલો હોય છે. જો લોકસભાનું વિસર્જન કરવામાં આવે તો કેબિનેટનું પણ વિસર્જન કરવામાં આવે છે. જો વડાપ્રધાન લોકસભામાં બહુમતી જાળવી રાખવામાં નિષ્ફળ જાય તો રાષ્ટ્રપતિ તેમને પણ બરતરફ કરી શકે છે.