શું ઓલિમ્પિક ગેમ્સમાં વિજેતાઓને અપાતા ગોલ્ડ મેડલ શુદ્ધ સોનાના બનેલા હોય છે? પ્રાચીન અને આધુનિક ઓલિમ્પિકના ઈતિહાસમાં આ પ્રશ્નનો જવાબ અલગ-અલગ છે. પ્રાચીન ગ્રીસમાં, ઓલિમ્પિક રમતોના વિજેતાઓને કોઈ મેડલ આપવામાં આવતા ન હતા. તેના બદલે, દરેક રમતમાં વિજેતા ખેલાડીઓને ઓલિમ્પિયામાં ઓલિવ વૃક્ષની ડાળીઓમાંથી બનાવેલા માળા આપવામાં આવ્યા હતા.
1896 માં મેડલ સાથે આપવામાં આવેલ ઓલિવ માળા
વિજેતાઓને ઓલિવ શાખાઓ આપવાની પરંપરા 1896માં પ્રથમ આધુનિક ઓલિમ્પિક ગેમ્સ સુધી ચાલુ રહી. જો કે, આ ગેમ્સની પ્રથમ આવૃત્તિ હતી જેમાં વિજેતાઓને મેડલ એનાયત કરવામાં આવ્યા હતા. પરંતુ ગોલ્ડ મેડલ આપવામાં આવ્યો ન હતો. દરેક ઇવેન્ટના વિજેતાઓએ સિલ્વર મેડલ મેળવ્યા હતા, જ્યારે રનર્સ અપને બ્રોન્ઝ મેડલ મળ્યા હતા. 1900ની ઓલિમ્પિક ગેમ્સમાં પણ આવી જ પરંપરા ચાલુ રહી, જેમાં ગોલ્ડ પ્લેટેડ સિલ્વર મેડલ ચોક્કસ ઈવેન્ટ્સમાં પ્રથમ સ્થાન મેળવનારાઓને જ આપવામાં આવ્યા હતા. મોટા ભાગની ઈવેન્ટ્સમાં ચેમ્પિયનને કપ અથવા અન્ય ટ્રોફી આપવામાં આવી હતી. આ પહેલું ઓલિમ્પિક હતું જ્યાં અમુક ઇવેન્ટમાં બીજા અને ત્રીજા સ્થાને વિજેતાઓને સિલ્વર અને બ્રોન્ઝ મેડલ આપવામાં આવ્યા હતા. ખાસ વાત એ હતી કે તમામ મેડલ ચોરસ હતા.
1904 માં પ્રથમ વખત આપવામાં આવેલ મેડલ
આધુનિક મેડલ સિસ્ટમનો સૌપ્રથમ ઉપયોગ 1904માં સેન્ટ લુઇસમાં યોજાયેલી ઓલિમ્પિક રમતોમાં થયો હતો. દરેક ઈવેન્ટમાં ટોચના ત્રણ ખેલાડીઓને પરંપરાગત ગોલ્ડ, સિલ્વર અને બ્રોન્ઝ મેડલ આપનારી આ પહેલી ગેમ્સ હતી. આ ગેમ્સમાં આપવામાં આવેલા ગોલ્ડ મેડલમાં સોલિડ ગોલ્ડનો સમાવેશ થાય છે. કારણ કે પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધ પહેલા સોનું સસ્તું હતું. 1908 અને 1912 ઓલિમ્પિક ગેમ્સમાં પણ સોલિડ ગોલ્ડ મેડલનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો, જો કે, આવું કરવા માટેની આ છેલ્લી ગેમ્સ હતી.
1920 થી મેડલ્સમાં સિલ્વરનો ઉમેરો થયો
પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધને કારણે 1916ની ઓલિમ્પિક રમતો રદ કરવામાં આવી હતી અને યુદ્ધને કારણે સોનાની કિંમત આસમાને પહોંચી હતી. આ પછી, યજમાન દેશોએ ફરી એકવાર મેડલની અંદર ગોલ્ડ પ્લેટેડ સિલ્વરનો ઉપયોગ કરવાનું શરૂ કર્યું. આ સુવર્ણ ચંદ્રકોમાં, ચંદ્રકનો મુખ્ય ભાગ ચાંદીનો બનેલો હોય છે, તેની અંદર સોનાનું પાતળું પડ હોય છે જે તેને સુવર્ણ ચંદ્રક જેવો દેખાવ આપે છે.
ગોલ્ડ મેડલમાં 6 ગ્રામ સોનું હોવું જરૂરી છે
આ પદ્ધતિ આજે પણ ચાલુ છે. હાલમાં, ઇન્ટરનેશનલ ઓલિમ્પિક કમિટી (IOC) જણાવે છે કે સત્તાવાર ઓલિમ્પિક ગોલ્ડ મેડલમાં ઓછામાં ઓછું 92.5% ચાંદી અને ઓછામાં ઓછું 6 ગ્રામ સોનું હોવું આવશ્યક છે. મેડલની ડિઝાઈનમાં કોઈપણ ફેરફાર કરવા માટે યજમાન દેશને ઈન્ટરનેશનલ ઓલિમ્પિક કમિટી પાસેથી પરવાનગી લેવી પડશે. આ સૌપ્રથમ 2008 માં બન્યું હતું, જ્યારે ઓલિમ્પિક આયોજકોએ ત્રણ ઓલિમ્પિક મેડલમાંથી દરેકની ડિઝાઇનમાં જેડનો સમાવેશ કર્યો હતો.
પેરિસમાં આપવામાં આવેલા ગોલ્ડ મેડલની કિંમત 63 હજાર રૂપિયા છે
લંડન સ્થિત રિસર્ચ ફર્મ અનુસાર, પેરિસ ઓલિમ્પિકમાં આપવામાં આવેલા ગોલ્ડ મેડલની કિંમત અંદાજે $758 (રૂ. 63,357) છે. તેમાં વપરાતા સોના-ચાંદીની આ કિંમત છે. ટોક્યોમાં આપવામાં આવેલા ગોલ્ડ મેડલની કિંમત 800 ડોલર (રૂ. 66, 867) હતી. ચંદ્રકોમાં ભેળસેળ પાછળનો તર્ક સમજી શકાય એવો છે. કિંમત સિવાય, ચાંદીની સરખામણીમાં સોનું એ અત્યંત “નરમ” ધાતુ છે. વધુ વખત ઉપયોગમાં લેવાતા સિલ્વર-પ્લેટેડ મેડલ કરતાં સંપૂર્ણ રીતે સોનાથી બનેલા ઓલિમ્પિક મેડલને વાળવું અથવા નુકસાન પહોંચાડવું વધુ સરળ છે.
મેડલ ખેલાડીઓ માટે ભાવનાત્મક મૂલ્ય ધરાવે છે.
ઓલિમ્પિક મેડલ વાસ્તવમાં તેટલા મૂલ્યવાન નથી જેટલું કોઈ અપેક્ષા રાખી શકે છે. વાસ્તવમાં આ મેડલ ભાવનાત્મક મૂલ્ય ધરાવે છે. ચેમ્પિયન ખેલાડી માટે આ અમૂલ્ય છે. આ તેમની જીવનભરની તપસ્યાનું પરિણામ છે. જો કોઈ ઓલિમ્પિક મેડલ વેચવા માંગે છે, તો તેની કિંમત બદલાય છે. હરાજી ગૃહો ઓલિમ્પિક મેડલનું મૂલ્ય તેઓ જે વર્ષ માટે બનાવવામાં આવ્યા હતા, મેડલનો રંગ અને મેડલ જીતનાર રમતવીરના આધારે નક્કી કરે છે. ગોલ્ડ મેડલ સામાન્ય રીતે $20,000 અને $50,000 ની વચ્ચે વેચાય છે. જૂના ઓલિમ્પિક મેડલ સૌથી મોંઘા વેચાય છે.