December 01, 2025
ભારતે અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પના નિવેદનોનો જવાબ આપ્યો છે. ભારતના વિદેશ મંત્રી એસ. જયશંકરે કહ્યું છે કે જો કોઈ દેશને ભારત પાસેથી તેલ ખરીદવામાં સમસ્યા હોય, તો તેણે તે ખરીદવું જોઈએ નહીં. કોઈને પણ આવું કરવા માટે દબાણ કરી શકાય નહીં. આવી સ્થિતિમાં, ચાલો જાણીએ કે કયા દેશો ભારત પાસેથી તેલ ખરીદે છે? ભારત તેલ ક્યાંથી મેળવે છે? તેલના ભંડાર ક્યાં છે અને તેનો ઉપયોગ ક્યાં થાય છે?
અમેરિકન રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા શરૂ કરાયેલ ટેરિફ યુદ્ધ અને રશિયા પાસેથી ક્રૂડ ઓઇલ ખરીદવાના મુદ્દા પર ભારતે અમેરિકા અને યુરોપને અરીસો બતાવ્યો છે. વિદેશ મંત્રી એસ. જયશંકરે એક કાર્યક્રમમાં કહ્યું છે કે ભારત પાસેથી તેલ ખરીદવું કોઈની મજબૂરી નથી. જો કોઈને ભારત પાસેથી તેલ કે પેટ્રોલિયમ ઉત્પાદનો ખરીદવામાં સમસ્યા હોય, તો તેણે તે ન ખરીદવું જોઈએ. તેમણે કહ્યું કે તે મજાક છે કે વ્યવસાય તરફી યુએસ વહીવટના લોકો બીજાઓ પર વ્યવસાય કરવાનો આરોપ લગાવી રહ્યા છે.
ભારત પાસેથી કેટલા દેશો પેટ્રોલિયમ ઉત્પાદનો ખરીદે છે?
સામાન્ય રીતે ભારત ક્રૂડ ઓઇલ આયાત કરે છે અને રિફાઇન્ડ પેટ્રોલિયમ ઉત્પાદનોની નિકાસ કરે છે. ભારતમાંથી ક્રૂડ ઓઇલ નિકાસ કરવામાં આવતું નથી. ભારતમાંથી રિફાઇન્ડ પેટ્રોલિયમ ઉત્પાદનો ખરીદતા દેશોની યાદીમાં નેધરલેન્ડ, સિંગાપોર, અમેરિકા, ઓસ્ટ્રેલિયા, સંયુક્ત આરબ અમીરાત, દક્ષિણ આફ્રિકા અને યુરોપિયન યુનિયનના તમામ દેશોનો સમાવેશ થાય છે. ભારતમાંથી રિફાઇન્ડ તેલ ખરીદતા દેશોની યાદીમાં યુરોપ ટોચ પર છે.
Trending News
ક્રૂડ ઓઇલ
થિંક ટેન્ક ગ્લોબલ ટ્રેડ રિસર્ચ ઇનિશિયેટિવ (GTRI) અનુસાર, નાણાકીય વર્ષ 2024 માં, ભારતે યુરોપિયન યુનિયનને 19 અબજ યુએસ ડોલરથી વધુ મૂલ્યના પેટ્રોલિયમ ઉત્પાદનોની નિકાસ કરી હતી, જે નાણાકીય વર્ષ 2024-25 માં ઘટીને 15 અબજ ડોલર થઈ ગઈ છે. GTRI ના સ્થાપક અજય શ્રીવાસ્તવના જણાવ્યા અનુસાર, આનું મુખ્ય કારણ રશિયા પાસેથી ખરીદેલા ક્રૂડ ઓઇલમાંથી તૈયાર થતા પેટ્રોલિયમ ઉત્પાદનો પર પશ્ચિમી દેશો દ્વારા લાદવામાં આવેલ પ્રતિબંધ છે. આમ છતાં, નાણાકીય વર્ષ 2025 માં, ભારતે રશિયા પાસેથી 50.3 અબજ યુએસ ડોલરનું ક્રૂડ ઓઇલ ખરીદ્યું. આ ભારત દ્વારા 143.1 અબજ યુએસ ડોલરમાં ખરીદેલા કુલ ક્રૂડ ઓઇલનો લગભગ એક તૃતીયાંશ છે.
પેટ્રોલિયમ ઉત્પાદનો ક્યાં વપરાય છે?
ભારતમાંથી નિકાસ થતા ક્રૂડ ઓઇલ રિફાઇનિંગમાંથી બનેલા ઉત્પાદનોમાં હાઇ સ્પીડ ડીઝલ, પેટ્રોલ (મોટર સ્પિરિટ), એવિએશન ટર્બાઇન ફ્યુઅલ (ઇંધણ), ઇંધણ તેલ, નેપ્થા અને કેરોસીનનો સમાવેશ થાય છે. આ પેટ્રોલિયમ ઉત્પાદનોનો ઉપયોગ રોજિંદા જીવનમાં બાઇકથી લઈને રેલ એન્જિન સુધીના તમામ પરિવહન માધ્યમોમાં થાય છે. આ ઉપરાંત, તેનો ઉપયોગ વીજ ઉત્પાદન, વિમાન, લશ્કરી વાહનો અને સબમરીનમાં પણ થાય છે. ઘણા દેશો હજુ પણ રસોઈ માટે કેરોસીન પર નિર્ભર છે.
ભારત ઘણા દેશોમાંથી તેલ ખરીદે છે
અમેરિકા અને ચીન પછી, ભારત વિશ્વનો ત્રીજો સૌથી મોટો તેલ વપરાશકાર દેશ છે. તેથી જ તે વિશ્વનો ત્રીજો સૌથી મોટો તેલ આયાત કરનાર દેશ પણ છે. તે તેની ક્રૂડ ઓઇલની જરૂરિયાતના લગભગ 85 ટકા આયાત કરે છે. એવું નથી કે ભારત ફક્ત રશિયા પાસેથી જ તેલ ખરીદી રહ્યું છે. યુક્રેન યુદ્ધને કારણે તાજેતરના વર્ષોમાં રશિયન ક્રૂડ ઓઇલ સસ્તું હોવાને કારણે ભારતે તેની પાસેથી તેલની ખરીદીમાં વધારો કર્યો છે, અન્યથા એપ્રિલ 2021 થી જાન્યુઆરી 2022 ની વચ્ચે, ઇરાક ભારતને તેલ વેચનાર પ્રથમ દેશ હતો, જેણે ભારતને $22 બિલિયનથી વધુ મૂલ્યનું તેલ આપ્યું હતું. આ પછી, ભારતમાં તેલ નિકાસ કરતા દેશોમાં, સાઉદી અરેબિયા, યુએઈ, અમેરિકા, નાઇજીરીયા, કુવૈત, મેક્સિકો, ઓમાન, ત્યારબાદ રશિયાનો નંબર આવે છે.
પેટ્રોલિયમ મંત્રી હરદીપ પુરીનું માનવું છે કે, પહેલા કુલ 27 દેશો ભારતને તેલ વેચતા હતા. હાલમાં, આ સંખ્યા વધીને 40 થઈ ગઈ છે. રશિયા ઉપરાંત, ભારત હાલમાં મધ્ય પૂર્વના દેશો, અમેરિકા, બ્રાઝિલ, કેનેડા, ગુયાના અને સુરીનામ સહિત 40 દેશોમાંથી તેલ આયાત કરી રહ્યું છે.
ક્રૂડ ઓઇલ જહાજ
ભારતમાં ક્રૂડ ઓઇલનો ખજાનો
ભારતમાં ક્રૂડ ઓઇલનું ઉત્પાદન ખૂબ ઓછું છે. અહીં આસામ, વેસ્ટર્ન ઓફશોર અને રાજસ્થાન, ગુજરાત, મુંબઈ હાઇ અને કૃષ્ણા ગોદાવરી બેસિન વગેરેમાં થોડું તેલ જોવા મળે છે. આ ઉપરાંત, નાની રિફાઇનરીઓમાં તેલનું ઉત્પાદન થાય છે. જો કે, એવું કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે દેશના અન્ય ઘણા ભાગોમાં તેલના ભંડાર છે. આંદામાન સમુદ્રમાં વિશાળ તેલ ભંડાર હોવાનો અંદાજ છે, જેનું ભારત શોધખોળમાં રોકાયેલું છે.
આ દેશોમાં તેલ ભંડાર છે
વેનેઝુએલામાં ક્રૂડ ઓઇલનો સૌથી મોટો ભંડાર છે. ઓપેક અનુસાર, વેનેઝુએલા પાસે ૩૦૩ અબજ બેરલનો પ્રમાણિત તેલ ભંડાર છે. આ પછી, સાઉદી અરેબિયા પાસે ૨૬૭ અબજ બેરલ, ઈરાન પાસે ૨૦૯ અબજ બેરલ, કેનેડા પાસે ૧૬૩ અબજ બેરલ અને ઇરાક પાસે ૧૪૫ અબજ બેરલ તેલ ભંડાર છે.