September 17, 2024
મોદી સરકારના ત્રીજા કાર્યકાળનું પહેલું બજેટ મંગળવારે એટલે કે 23 જુલાઈએ રજૂ થવા જઈ રહ્યું છે. નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ સતત સાતમું બજેટ રજૂ કરશે. આમ કરીને તે ઈતિહાસ રચશે. તે પૂર્વ વડાપ્રધાન મોરારજી દેસાઈનો રેકોર્ડ તોડશે.
જો કે, સૌથી વધુ વખત બજેટ રજૂ કરવાનો રેકોર્ડ હજુ પણ દેસાઈના નામે છે. મોરારજી દેસાઈએ 1959 અને 1964 વચ્ચે સતત પાંચ સંપૂર્ણ બજેટ અને એક વચગાળાનું બજેટ રજૂ કર્યું હતું. તે જ સમયે, ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન મનમોહન સિંહે 1991 થી 1995 વચ્ચે સતત પાંચ વખત બજેટ રજૂ કર્યું હતું. મનમોહન સિંહ પીવી નરસિમ્હા રાવ સરકારમાં નાણામંત્રી હતા.
નિર્મલા સીતારમણ 2019 માં ભારતની પ્રથમ પૂર્ણ-સમયના મહિલા નાણામંત્રી બન્યા. આ વર્ષે વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ સતત બીજી વખત કેન્દ્રમાં સરકાર બનાવી છે. ત્યારથી, સીતારમણે આ વર્ષે ફેબ્રુઆરીમાં વચગાળાના બજેટ સહિત સતત છ બજેટ રજૂ કર્યા છે. નાણાકીય વર્ષ 2024-25 (એપ્રિલ, 2024 થી માર્ચ, 2025) માટેનું સંપૂર્ણ બજેટ તેમનું સતત સાતમું બજેટ હશે.
આ વખતના બજેટમાં શું હશે ખાસ?
Trending News
2024ની લોકસભા ચૂંટણીમાં ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં ભાજપની બેઠકો ઘટી છે. આવી સ્થિતિમાં સરકાર આ બજેટમાં ગ્રામીણ અને કૃષિ ક્ષેત્ર પર વિશેષ ધ્યાન આપી શકે છે. નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે મોદી સરકાર આ બજેટમાં કિસાન સન્માન નિધિ, પીએમ કિસાન યોજનાને લઈને કેટલીક મોટી જાહેરાત કરી શકે છે. તે જ સમયે, કૃષિ ક્ષેત્રના વિકાસ દરને વેગ આપવા માટે પગલાંની જાહેરાત કરવામાં આવી શકે છે.
આ ઉપરાંત લોકસભાની ચૂંટણીમાં યુવાનો માટે રોજગારીનો પણ મોટો મુદ્દો હતો. આવી સ્થિતિમાં સરકાર આ બજેટમાં યુવાનો પર વિશેષ ધ્યાન આપી શકે છે. સરકાર સેવા ક્ષેત્રમાં રોજગારલક્ષી પ્રોત્સાહક યોજના શરૂ કરી શકે છે. શક્ય છે કે સરકારના એજન્ડામાં સ્કિલ ડેવલપમેન્ટનો પણ સમાવેશ કરવામાં આવે.
આ વખતે એનડીએ સરકારમાં ભાજપ પાસે પૂર્ણ બહુમતી નથી. પીએમ મોદીના ત્રીજા કાર્યકાળમાં બે મોટા સહયોગી જેડી(યુ) અને ટીડીપીની ભૂમિકા મહત્વની બનવા જઈ રહી છે. આવી સ્થિતિમાં સરકાર સાથી પક્ષ સાથે જોડાયેલા રાજ્યો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી શકે છે. નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે આ બજેટમાં આંધ્રપ્રદેશ અને બિહાર પર વિશેષ ધ્યાન આપીને વિશેષ યોજનાઓની જાહેરાત કરવામાં આવે તેવી શક્યતા છે.
આ બજેટથી લોકોની અપેક્ષાઓ પણ વધારે છે કારણ કે ગયા મહિને સંસદમાં આપેલા પોતાના સંબોધનમાં રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુએ કહ્યું હતું કે આ બજેટ દૂરગામી નીતિઓનો દસ્તાવેજ હશે અને તેમાં મોટા સામાજિક અને આર્થિક નિર્ણયો હશે.
સ્વતંત્ર ભારતનું પ્રથમ બજેટ
સ્વતંત્ર ભારતનું પ્રથમ સામાન્ય બજેટ 26 નવેમ્બર 1947ના રોજ દેશના પ્રથમ નાણામંત્રી આરકે સન્મુખમ ચેટ્ટી દ્વારા રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું. ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન મોરારજી દેસાઈએ વડા પ્રધાન જવાહરલાલ નેહરુ અને પછીના વડા પ્રધાન લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીના કાર્યકાળ દરમિયાન નાણા પ્રધાન તરીકે કુલ 10 બજેટ રજૂ કર્યા હતા. પૂર્વ નાણામંત્રી પી ચિદમ્બરમે નવ વખત બજેટ રજૂ કર્યું છે. તે જ સમયે, પ્રણવ મુખર્જીએ નાણામંત્રી તરીકેના તેમના કાર્યકાળ દરમિયાન આઠ બજેટ રજૂ કર્યા હતા.
સૌથી લાંબા બજેટ ભાષણનો રેકોર્ડ પણ નિર્મલા સીતારમણના નામે છે. 1 ફેબ્રુઆરી, 2020 ના રોજ, તેમણે બે કલાક અને 40 મિનિટ સુધી ભાષણ આપ્યું. હિરુભાઈ મુલજીભાઈ પટેલનું વર્ષ 1977નું વચગાળાનું બજેટ ભાષણ અત્યાર સુધીનું સૌથી ટૂંકું ભાષણ છે, જેમાં માત્ર 800 શબ્દો છે.
બજેટ પરંપરાગત રીતે ફેબ્રુઆરીના છેલ્લા દિવસે સાંજે 5 વાગ્યે રજૂ કરવામાં આવે છે. વર્ષ 1999માં સમય બદલવામાં આવ્યો અને અટલ બિહારી વાજપેયી સરકારમાં તત્કાલીન નાણામંત્રી યશવંત સિંહે સવારે 11 વાગ્યે બજેટ રજૂ કર્યું. ત્યારથી બજેટ સવારે 11 વાગ્યે રજૂ થાય છે. આ પછી, 2017 માં, બજેટ રજૂ કરવાની તારીખ બદલીને 1 ફેબ્રુઆરી કરવામાં આવી હતી, જેથી સરકાર માર્ચના અંત સુધીમાં સંસદીય મંજૂરીની પ્રક્રિયા પૂર્ણ કરી શકે.