December 01, 2025
જમ્મુ અને કાશ્મીરના પહેલગામમાં થયેલા આતંકવાદી હુમલા બાદ ભારતમાં પાકિસ્તાન સામે ભારે ગુસ્સો જોવા મળી રહ્યો છે. બૈસરન ખીણમાં, આતંકવાદીઓએ 26 પ્રવાસીઓને ગોળી મારીને મારી નાખ્યા હતા, જેમાંથી મોટાભાગના હિન્દુ હતા, તેમનો ધર્મ પૂછ્યા પછી. ભારતે પાકિસ્તાન સામે મોટી કાર્યવાહી કરી છે. આમાંનું એક સૌથી મોટું પગલું પાકિસ્તાની નાગરિકોના વિઝા રદ કરીને તેમને પાછા મોકલવાનું હતું. ભારતના વિવિધ શહેરોમાંથી પાકિસ્તાની નાગરિકોને પસંદગીપૂર્વક બહાર કાઢવામાં આવી રહ્યા છે. આ દરમિયાન ઉત્તર પ્રદેશના મુરાદાબાદમાં એક ચોંકાવનારો કિસ્સો સામે આવ્યો છે. અહીં પાકિસ્તાની નાગરિકતા ધરાવતી 22 મહિલાઓ મળી આવી છે, જેઓ ભારતીય પુરુષો સાથે લગ્ન કર્યા પછી દાયકાઓથી અહીં રહે છે. તે બધાને હવે 95 બાળકો છે, જેમાંથી ઘણા પરિણીત છે અને કેટલાક તો દાદી પણ બની ગયા છે.
આ સમાચાર બહાર આવ્યા પછી, તે દરેક જગ્યાએ હેડલાઇન્સ બની ગયું. સોશિયલ મીડિયા પર પણ આ અંગે ઘણી ચર્ચા થઈ હતી. લોકો આ વિશે પ્રશ્ન પૂછતા જોવા મળ્યા કે શું આ બાળકોને ભારતીય નાગરિકતા મળશે, કે પછી તેમને પાકિસ્તાની કહેવામાં આવશે? તો ચાલો આ બાબતને વિગતવાર સમજીએ અને બંને દેશોના નાગરિકતા કાયદાના દૃષ્ટિકોણથી આ પ્રશ્નનો જવાબ શોધીએ…
શું છે આખો મામલો?
મુરાદાબાદમાં રહેતી આ 22 પાકિસ્તાની મહિલાઓએ ભારતીય પુરુષો સાથે લગ્ન કર્યા અને પછી લાંબા ગાળાના વિઝા પર અહીં સ્થાયી થયા. આ સમયગાળા દરમિયાન, કુલ 95 બાળકોનો જન્મ થયો, જેમાંથી ઘણા હવે પુખ્ત વયના થઈ ગયા છે. આ બાળકોનો જન્મ ભારતમાં થયો હતો, અને તેઓ ભારતીય નાગરિકત્વ માટે હકદાર ગણી શકાય. પરંતુ તેની માતા હજુ પણ પાકિસ્તાની નાગરિક છે અને તેની નાગરિકતા પ્રક્રિયા બાકી છે. આ બાબતથી ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચે નાગરિકતા કાયદા અંગે નવી ચર્ચા શરૂ થઈ છે.
ભારતના નાગરિકતા કાયદામાં શું કહેવામાં આવ્યું છે?
ભારતનો નાગરિકતા કાયદો, ૧૯૫૫ જન્મ દ્વારા નાગરિકતા આપે છે, પરંતુ તેની ઘણી શરતો છે. ૨૬ જાન્યુઆરી, ૧૯૫૦ થી ૧ જુલાઈ, ૧૯૮૭ ની વચ્ચે ભારતમાં જન્મેલા લોકોને આપમેળે ભારતીય નાગરિક ગણવામાં આવે છે. આ કાયદામાં ૧૯૮૭માં ફેરફાર કરવામાં આવ્યો. ત્યારબાદ એવી જોગવાઈ કરવામાં આવી કે ૧ જુલાઈ ૧૯૮૭ પછી જન્મેલા બાળકોની નાગરિકતા માટે, માતાપિતામાંથી ઓછામાં ઓછું એક ભારતીય નાગરિક હોવું આવશ્યક છે.
Trending News
વર્ષ 2004 માં નાગરિકતા કાયદામાં ફરીથી ફેરફાર કરવામાં આવ્યો. આ મુજબ, 3 ડિસેમ્બર 2024 પછી જન્મેલા બાળકો માટે, માતાપિતામાંથી એકની ભારતીય નાગરિકતા સાથે, એક જોગવાઈ પણ ઉમેરવામાં આવી હતી કે માતાપિતામાંથી કોઈ પણ ગેરકાયદેસર ઇમિગ્રન્ટ ન હોવું જોઈએ.
મુરાદાબાદના કિસ્સામાં, આ બાળકો ભારતમાં જન્મ્યા હતા અને તેમના પિતા ભારતીય નાગરિક છે. તેની માતા પાકિસ્તાની હોવા છતાં, તે માન્ય વિઝા પર ભારતમાં રહે છે, તેથી તેને ‘ગેરકાયદેસર સ્થળાંતર’ ગણવામાં આવશે નહીં. આ આધારે, આ બાળકોને જન્મથી ભારતીય નાગરિક ગણી શકાય.
પાકિસ્તાની નાગરિકતા કાયદાનો મુદ્દો
જોકે, આ બાળકોની નાગરિકતા અંગે પાકિસ્તાની કાયદાની સમસ્યા હોઈ શકે છે. જો આપણે પાકિસ્તાનના કાયદા વિશે વાત કરીએ, તો ત્યાં જન્મ સ્થળ નહીં પણ વંશ મહત્વપૂર્ણ છે. પાકિસ્તાનના નાગરિકતા અધિનિયમ, ૧૯૫૧ મુજબ જો માતા અથવા પિતા બંનેમાંથી કોઈ એક પાકિસ્તાની નાગરિક હોય, તો બાળકને પણ પાકિસ્તાની નાગરિક ગણવામાં આવશે… ભલે બાળક ભારતમાં જન્મ્યું હોય. આનો અર્થ એ થયો કે આ 95 બાળકો પાસે આપમેળે પાકિસ્તાની નાગરિકતા છે.
અહીં એ નોંધવું મહત્વપૂર્ણ છે કે ભારત કે પાકિસ્તાનમાં બેવડી નાગરિકતા માટેની કોઈ જોગવાઈ નથી. ભારત બેવડી નાગરિકતાને બિલકુલ મંજૂરી આપતું નથી. આનો અર્થ એ થયો કે જો કોઈ બાળક ભારતીય નાગરિકતા ઇચ્છે છે, તો તેણે પાકિસ્તાની નાગરિકતાનો ત્યાગ કરવો પડશે. પરંતુ આ પ્રક્રિયા આપમેળે થતી નથી; આ માટે કાનૂની અરજી, ચકાસણી અને આ કિસ્સામાં રાજદ્વારી પરવાનગીની પણ જરૂર પડશે.
જોકે, ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચે ચાલી રહેલા તણાવને કારણે આ સમગ્ર મામલો ખૂબ જ જટિલ બની શકે છે. 22 એપ્રિલના રોજ પહેલગામ આતંકવાદી હુમલા બાદ, ભારત સરકારે પાકિસ્તાનીઓ પર દેખરેખ વધારી દીધી છે. ટૂંકા ગાળાના વિઝા પર આવેલા પાકિસ્તાની નાગરિકોને મોટા પાયે દેશનિકાલ કરવામાં આવી રહ્યા છે. તે જ સમયે, લાંબા ગાળાના વિઝા ધરાવતા લોકો પર તપાસ અને દેખરેખ પણ વધારવામાં આવી છે. આવી સ્થિતિમાં, આ મહિલાઓના વિઝાની માન્યતા, તેમના પતિઓની નાગરિકતાનો દરજ્જો અને બાળકોના જન્મનો સમય, આ ત્રણેય પરિબળો આ મહિલાઓના બાળકોની નાગરિકતા નક્કી કરવામાં નિર્ણાયક સાબિત થશે.